سابقه تاریخی
شهر مراغه با غناي بيش از 300 اثر تاريخي و بيش از 110 اثر ثبتي بازمانده از دوره‌هاي مختلف تاريخي، بستري مساعد براي پرورش اديبان، دانشمندان وهنرمندان متعددي در طول تاريخ بوده و هست. بر اساس منابع تاريخي مراغه شهري مهم در دوران حكومت ماناها بوده و جزو سه ايالت مهم آذربايجان قديم و با نام اوئشديش شناخته شده است. منابع تاريخي مراغه را زادگاه زرتشت ناميده و دانشمندان بر اين باورند كه زرتشت در دامان كوه سهند كه در اوستا از آن با نام اسنوند ياد شده است متولد گرديده است. مراغه در سال 61 هجري قمري به تصرف اعراب درآمد و از پايگاه‌هاي آنان به شمار مي‌آمده است.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان مراغه با وسعت 2186 كیلومتر مربع (4.8 درصد مساحت استان) در 130 کیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال با شهرستان تبریز، از سمت شرق با شهرستان‌های بستان‌آباد، هشترود و چاراویماق، از سمت غرب با شهرستان‌های بناب، عجبشیر و ملکان ورزقان و از سمت جنوب با استان آذربایجان غربی هم‌مرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان ویژه مراغه دارای دو بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های قره‌ناز، سراجوی غربی و سراجوی شمالی) و سراجو (شامل دهستان‌های سراجوی شرقی، سراجوی جنوبی و قوری‌چای غربی)، دو نقطه شهری به نام‌های مراغه و خداجو و 178 آبادی می‌باشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان مراغه در حدود 247681 نفر (6.7 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 162275 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 163859 نفر و جمعیت روستایی آن 83822 نفر و تعداد خانوار آن 70546 خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
شهرستان مراغه از دو قسمت مجزا تشكيل شده است. بخش شمالي كه شامل دامنه‌هاي جنوبي ارتفاعات سهند مي‌باشد، به صورت كوهستاني و ناهموار بوده و بخش مركزي و جنوبي شهرستان، به صورت دشت و جلگه مي‌باشد. توده كوهستاني سهند از مهم‌ترين عوارض توپوگرافيك شهرستان محسوب مي‌شود كه دامنه‌هاي جنوبي اين كوهستان پيكربندي بخش عمده‌اي از شهرستان را تشكيل مي‌دهد. شيب عمومي زمين در اين شهرستان از شمال به جنوب است و سه رودخانه ليلان‌چاي، مردق‌چاي، صوفي‌چاي از رودخانه‌هاي مهم تأمين‌كننده آب كشاورزي شهرستان مي‌باشند. شهرستان مراغه از لحاظ وضع آب و هوا معتدل (متمایل به سردی) و نسبتا مرطوب است و هوای قسمت‌های جلگه و کنار دریاچه گرمسیر و در قسمت‌های کوهستانی معتدل می‌باشد. هوای بخش سراجو به طور کلی معتدل و در سایر بخش‌ها در قسمتی سرد و در قسمتی معتدل می‌باشد.
وضعیت اقتصادی
شهرستان مراغه به دلیل قابلیت‌های فراوان توسعه و به دلیل تأثیراتی كه در حوزه منطقه‌ای جنوب غرب استان دارد از جمعیت پذیری بالایی برخوردار است. فعالیت غالب صنعتی در این شهرستان بر صنایع تبدیلی كشاورزی و دامی استوار است و سایر فعالیت‌های صنعتی اهمیت كمتری در اقتصاد شهرستان دارند. از 20 معدن فعال شهرستان مراغه 8 نوع ماده معدنی استخراج می شود كه مهم‌ترین آنها زغال سنگ، سنگ آهك، خاك نسوز و مرمر می باشند كه به دلیل كمبود واحدهای فرآوری مواد معدنی و صنایع پائین دستی، بخش اعظم این مواد معدنی به صورت خام از شهرستان خارج می شود. وجود تولیدات كشاورزی و دامی، رتبه اول تولید عسل در استان، شبكه حمل و نقل ریلی، هوایی و زمینی، رشد بازرگانی خارجی با محوریت صدور محصولات كشاورزی (خشكبار) را فراهم آورده است به طوری كه 54 درصد انواع خشكبار استان از این شهرستان صادر می شود. با توجه به موارد فوق اولویت سرمایه‌گذاری این شهرستان در بخش كشاورزی می‌باشد و سرمایه‌گذاری در بخش‌های خدماتی، گردشگری و صنعت و معدن در اولویت‌های بعدی و در راستای حمایت از بخش كشاورزی قرار می‌گیرند.
نقاط تاریخی و دیدنی
گنبد سرخ، برج مدور، گنبد کبود (هر سه مربوط به دوره سلجوقي)، گنبد غفاریه (مربوط به دوره ايلخاني، معبد مهر مراغه (در فاصله حدود 5 كيلومتري جنوب مراغه و قديمي‌ترين بناي استان)، مقبره آقالار (موزه سنگ‌نگاره‌ها)، مقبره اوحدی مراغه‌ای (از شاعران قرن هشتم)، کلیسای هوانس (تنها كليساي باقيمانده از مسيحيان مربوط به دوره ايلخاني)، رصدخانه مراغه (نخستين رصدخانه مجهز قبل از كشف دوربين واقع در غرب شهر مراغه)، غار کبوتر